Budowanie drzewa genealogicznego pozwala lepiej poznać własne korzenie. Poszukiwanie przodków, odkrywanie ich zainteresowań, warunków, w jakich żyli, a także zwyczajów to sposób na poznanie własnej tożsamości i historii rodziny, która nierzadko bywa dla wielu osób zaskakująca. Tworzenie drzewa genealogicznego zazwyczaj kojarzy się ze szkolnymi czasami i zadaniami z historii, coraz częściej jednak bywa traktowane jako dobra zabawa i sposób na odkrycie rodzinnych powiązań. Jak stworzyć własne drzewo genealogiczne?
Czym jest drzewo genealogiczne?
Potocznie drzewem genealogicznym nazywa się tablicę potomków bądź tablicę przodków konkretnej osoby. Drzewo genealogiczne bardzo często przedstawiane jest jako wykres, niewiele osób zdaje sobie jednak sprawę, iż pod tym pojęciem kryją się również inne publikacje o rodzinie np. książki lub strony internetowe. Słownik Języka polskiego PWN definiuje drzewo genealogiczne jako „historię rodu, przedstawianą graficznie w postaci rozgałęzionego drzewa”. Tablica przodków przedstawia powiązania rodzinne, a samo drzewo jest opisem relacji pomiędzy pokoleniami. Choć kilka stuleci temu określenie przynależności do danej rodziny i powiązań pomiędzy jej członkami było ważne dla wyłonienia spadkobierców czy możliwości posługiwania się chorągwiami rodowymi, dziś ma jedynie wartość historyczną dla samego zainteresowanego.
W dawnych czasach powiązania rodzinne zaczynano rysować od najstarszego znanego przodka męskiego, stopniowo dodając jego potomków. Tablica ta miała postać wykresu, który jako korzeń przedstawiało wspomnianego najstarszego członka, a kolejne poziomy stanowili jego potomkowie – poczynając od najstarszych, aż do najmłodszych. Tworzone dziś drzewa genealogiczne mają nieco inny charakter. W dobie cyfryzacji bardzo często do ich budowy wykorzystuje się programy komputerowe, a same tablice mają charakter schematów wyświetlanych na ekranie bądź drukowanych na papierze.
Jak stworzyć własne drzewo genealogiczne?
Dzisiejsza potoczna definicja drzewa genealogicznego odbiega od wyjaśnienia naukowego, a budowę tego rodzaju tablicy zaczyna się najczęściej nie od korzenia (najstarszego członka), ale od siebie, poruszając się w powiązaniach rodzinnych w dół, a nie w górę. Stworzenie wykresu przodków to dobry sposób na poznanie historii własnej rodziny, zwyczajów i życia wcześniejszych pokoleń.
Pierwszym krokiem, który umożliwi stworzenie własnego drzewa genealogicznego, jest odkrycie tożsamości jak największej liczny przodków. W tym celu warto przejrzeć rodzinne pamiątki, zgromadzone przez starszych członków rodziny: akty urodzenia, chrztu czy ślubu, a także kartki pocztowe czy listy. Znalezione informacje warto zanotować, można też stworzyć pierwsze powiązania na tablicy przodków. Posiadając informacje o kilku pokoleniach, można dalsze poszukiwania uskuteczniać w archiwach zarówno cywilnych, jak i kościelnych. Najpierw warto zweryfikować ustalenia poczynione na podstawie pamiątek rodzinnych.
W archiwach państwowych znajdziesz akty urodzeń i ślubów cywilnych członków swojej rodziny. Lokalne urzędy stanu cywilnego przechowują dokumenty przez około 100 lat, a później przenoszone są one do archiwum państwowego. Filie archiwum państwowego znajdują się w miastach wojewódzkich i w większości miast powiatowych. Aby uzyskać informacje, w którym mieście przechowywane są dokumentu z interesującego Cię urzędu stanu cywilnego, możesz skorzystać z wyszukiwania w bazie elektronicznej PRADZIAD.
Zarówno kościół katolicki, protestancki, jak i żydowskie gminy wyznaniowe również przechowują księgi zawierające informacje o chrztach oraz ślubach. Poszukując informacji z poprzednich stuleci, możesz napotkać jednak problem. Proboszczowie przekazują księgi parafialne do oddziałów diecezjalnych. W czasie wojen i po nich parafie często zmieniały przynależność diecezjalną i może okazać się, iż interesujące Cię księgi znajdują się archiwach kościelnych innej diecezji niż ta, do której parafia przynależy dzisiaj. Nie warto się jednak zniechęcać, informacji o lokalizacji księgi kościelnej można poszukać u proboszcza parafii lub skontaktować się z kurią diecezjalną i osobami odpowiedzialnymi za archiwa kościelne.
Kiedy skorzystać z płatnej pomocy podczas poszukiwania przodków?
Wspomniane wyżej problemy z lokalizacją ksiąg kościelnych czy wyznaniowych to niejedyne trudności, które mogą przytrafić się podczas poszukiwania przodków i budowy własnego drzewa genealogicznego. Część dokumentacji cywilnej uległa zniszczeniu podczas wojen, a w czasie ich trwania częstą praktyką była zmiana tożsamości. Może okazać się, iż znalezione przez Ciebie informacje w rodzinnych pamiątkach odbiegają nieco od danych znajdujących się w archiwum państwowym. Co więcej, w niektórych regionach polski np. na Śląsku, który znajdował się pod zaborem pruskim, dokumentacja prowadzona była w języku niemieckim. W zależności od obszaru w aktach urodzenia, ślubów czy zgonów spotkać można się również z językiem rosyjskim. Księgi kościelne przez bardzo długi okres prowadzone były po łacinie.
Im odleglejsze powiązania bierze się pod uwagę, tym coraz więcej czasu trzeba poświęcić na odnalezienie przodków. Co zrobić, jeśli dotarcie do niektórych źródeł jest trudne lub prawie niemożliwe? Warto wówczas zdecydować się na skorzystanie z płatnej pomocy. Wiele firm doświadczonych w kwestiach genealogicznych oferuje poszukiwanie przodków na zlecenie. Wystarczy przekazać firmie znalezione informacje oraz określić, jaki stopień pokrewieństwa i jak odległe czasy Cię interesują.